Przestawka (metateza) – jeden z podstawowych zależnych procesów fonetycznych, polegająca na zmianie kolejności sąsiednich głosek.
Na przykład staropolskie *błcha < ps. blъxa (porównaj lit. blusà, słow. blcha) dało pol. pchła z przestawieniem ch i ł. Dzięki temu uniknięto normalnej asymilacji i zrównania z formą czasownika pcha (porównaj jabłko [japko">).
Grupy TarT, TalT
U podnóża przestawki prasłowiańskiej grup typu TarT, TalT legło prawo sylab otwartych wymaganych przez język prasłowiański. (Każda sylaba musiała się kończyć na samogłoskę.) Zmiany były dla nagłosu uwarunkowane poprzez intonację wyrazową:
- intonacja opadająca – cyrkumfleksowa, wynik przestawki o (arT → roT, np.arzьnъ → rożen)(alT → łoT,alkЪtь → łokieć)
- intonacja wznosząca – akutowa, wynik przestawki a (arT → raT, armę → ramię)(alT → łaT, np. alkomъjь → łakomy)
Przestawka zachodziła także w śródgłosie.W takim wypadku wynikiem jest o, np karva → krowa, galsЪ → głosy,
Grupy Tert, TelT
- TerT → Tr`eT → TrzeT, np dervo → dr`evo → drzewo
- TelT → TleT, np. melko → mleko
Inne języki
W niektórych językach salisz przestawka służy do utworzenia tzw. aktualnej formy czasownika – odpowiednika angielskich czasów Continuous, np. w języku saanicz: ṮPÉX̱ , w formie aktualnej ṮÉPX̱ – "rozpraszać"
Zobacz też
- Odpodobnienie (dysymilacja)
- Haplografia
- Dittografia
linki zewnętrzne
- Paul D. Wegner, A student's guide to textual criticism of the Bible: its history, methods, and results, InterVarsity Press, 2006, s. 48.